Ξεθωριάζουν οι μνήμες; Θλιβερή επέτειος της 21 Απριλίου 1967

      Οι «αγνοούντες» και οι «άλλοι»*

Στο «πυρ το εξώτερον» καταδικάζει ο Δάντης στη «Θεία κωμωδία» του, τους «μη μετέχοντες», τους «αγνοούντες» όσους δεν πήραν θέση σε καίρια ζητήματα της εποχής του. Στην κόλαση τους στέλνει μαζί με τους προδότες, τους βλάσφημους, τους απατεώνες και άλλους.
Ξεθωριάζουν οι μνήμες;
Μια επέτειος όπως πολλές άλλες;
Ή μια «θλιβερή παρένθεση που έκλεισε οριστικά» κατά πως βολεύει μερικούς και οι οποίοι προσπαθούν να το περάσουν στην κοινή συνείδηση ως επίσημη ανάγνωση της ιστορίας.
Στην 35η «μαύρη επέτειο» του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 αναφέρομαι, που μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές Σάββατο παραμονή της «επετείου» στις εφημερίδες πέρασε ως μονόστηλο με τα καθιερωμένα πια «μηνύματα» των κομμάτων. Δεν είναι βέβαια παράξενο αφού τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες εφημερίδες τη λέξη «21 Απριλίου» την βλέπει κανείς μόνο στην προμετωπίδα ως ημερομηνία του φύλλου.
Είναι αλήθεια ότι «ξεθώριασε» και αυτή η επέτειος, όπως και του Πολυτεχνείου,
για διαφορετικούς όμως λόγους.
Την 21η Απριλίου δεν θέλουν να τη θυμούνται αυτοί που συμμετείχαν στο έγκλημα, αυτοί που υποτάχθηκαν, ή αυτοί που «αγνοούσαν» - όπως ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος - τι συνέβαινε τη μαύρη επταετία. Και αυτό γιατί αποχουντοποίηση δεν έγινε ποτέ. Το «στιγμιαίο» του Κωνσταντίνου Καραμανλή δεν συνέφερε μόνο στους παραπάνω αλλά και στη «σιωπηρή πλειοψηφία», που σε πολύ μεγάλο βαθμό εμφανίστηκε ως αντίθετη στους συνταγματάρχες, μετά τη μεταπολίτευση, εκ του ασφαλούς και του πονηρού. Και δυστυχώς ορισμένα κόμματα, λειτούργησαν ως πλυντήριο, βρώμικων συνειδήσεων.
Συνήθως αυτή τη μέρα κλείνομαι στη σιωπή μου.
Όχι πως δε θυμάμαι. Το αντίθετο.
Πιστεύω ότι η μνήμη είναι ιερή.
Αυτή τη φορά κάνω μια εξαίρεση.
Γράφω για τους «άλλους». Γι΄ αυτούς που δεν έμειναν πίσω από τις κατεβασμένες κουρτίνες του σπιτιού τους όταν οι ερπύστριες των τεθωρακισμένων έλειωναν την αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου λαού. Γι΄αυτούς που βγήκαν στους δρόμους,
που βασανίστηκαν, ταλαιπωρήθηκαν και ταλαιπωρούνται ακόμη. Γι΄ αυτούς που μέσα
σε συνθήκες βαρβαρότητας και εκμηδενισμού κάθε αξίας, κατάφεραν να κρατήσουν ζωντανή τη σπίθα της ανθρωπιάς τους, συνέχισαν δηλαδή να πάσχουν, να συμπάσχουν και να ονειρεύονται.
Στο νου μου έρχεται μια δήλωση ενός από αυτούς που τόλμησαν.
Η περίφημη εκείνη δήλωση του μεγάλου μας ποιητή Γιώργου Σεφέρη στο BBC . Βάλσαμο τότε στην ψυχή μας. « Κλείνουν δύο χρόνια που μας έχει επιβληθεί ένα καθεστώς ολωσδιόλου αντίθετο με τα ιδεώδη για τα οποία πολέμησε ο κόσμος μας και τόσο περίλαμπρα ο λαός μας στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι μια κατάσταση υποχρεωτικής νάρκης, όπου όσες πνευματικές αξίες κατορθώσαμε να κρατήσουμε ζωντανές, με πόνους και με κόπους, πάνε κι αυτές να εκμηδενιστούν μέσα στα ελώδη στεκούμενα νερά. Δεν θα μου ήταν δύσκολο να καταλάβω πως τέτοιες ζημιές δε λογαριάζουν πάρα πολύ για ορισμένους ανθρώπους.
Δυστυχώς δεν πρόκειται μόνο γι΄ αυτό τον κίνδυνο. Όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία περιμένει αναπότρεπτη στο τέλος. Το δράμα αυτού του τέλους μας βασανίζει, συνειδητά ή ασυνείδητα, όπως στους παμπάλαιους χορούς του Αισχύλου. Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό»
Χαραγμένα όλα αυτά ανεξίτηλα στη μνήμη μας.
Κι αν δε μισούμε, πάντως δεν συγχωρούμε κανέναν. Θυμόμαστε και πρέπει να θυμόμαστε γιατί όπως λέει και ο Πρίμο Λέβι, Ιταλός συγγραφέας που επέζησε από το Ολοκαύτωμα, «συνέβη, επομένως μπορεί να ξανασυμβεί».

*Αφιερώνεται στο Δήμο Μαυρομμάτη έναν από τους «άλλους» που δεν βρίσκεται πια κοντά μας.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΧΑΤΖΗΣ
Δημοσιογράφος